موسسه محیط زیستی ماهرخ دشت سبز سازمان مردم نهاد حامی محیط زیست
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
|
نام علمی : Gozella subgutturosa نام انگلیسی: Goitred gazelle نام فارسی: آهو |
آهوی کوهی (بلوچی: آسك)(تركی: جیران)(تركمنی: توقر)(كردی: ماده كاسك، نر كلاسك)(لری، ك‍لاس)
مشخصات: جثه‌ی متوسطی دارد. نرها شاخ‌های نسبتاً بلندی دارند كه در محل اتصال به سر هم نزدیك می‌شوند سپس به طرف بالا از هم فاصله گرفته و انحناء پیدا می‌كنند.نوك شاخ‌ها قدری به سمت داخل پیچیده‌اند شكل آنها قدری«S» مانند و از جلو شبه چنگ است. بلندترین شاخ آهو مربرط به منطقه اشتهارد كرج است كه ۴۵ سانتی‌متر طول دارد. ماده‌ها معمولاً فاقد شاخ‌اند (در شوشتر و میش داغ در استان خوزستان دو آهوی ماده كه شاخ‌های كوچكی داشتند مشاهده شد) در فصل تابستان موها كوتاه و شنی رنگ و در زمستان موها بلندتر و متمایل به قهوه‌ای است. زیر بدن و كفا‌ها سفیدند موهای دم نسبتاً بلند رنگ است. رنگ آهوهای مسن به خصوص نرها روشن‌تر و گاهی كرم رنگ است. در زیر گلوی آهوها به ویژه نرها برآمدگی گواتر مانندی مشاهده می‌شود.
اندازه‌ها: طول سروتنه ۹۰ تا ۱۳۰ سانتی‌متر دم ۱۶ تا ۲۱، سانتی‌متر ارتفاع ۷۰سانتی‌متر، وزن ۲۰ تا ۴۵ كیلومتر.
زیستگاه: مناطق استپی و نیمه بیابانی (دامنه زارهای واقع در دشت‌های مسطح را ترجیح می‌دهد.)
پراكندگی: اغلب دشت‌های كشور.
پراكنش جهانی: عربستان، پاكستان، تبت، تركمنستان، تركیه.
عادات: روزها و برخی اوقات شب ها فعال است. به صورت اجتماعی، در گله‌های كوچك و بزرگ دیده می‌شود (تعداد افراد یك گله ممكن است از ۳۰۰ رأس تجاوز كند). حیوان سریعی است، می‌تواند با سرعت۸۰ كیلومتر در ساعت بدود. معمولاً در فصل زمستان از مناطق سردسیر به مناطق گرم‌تر مهاجرت می‌كند. تا چندین سال قبل همه ساله با سرد شدن هوا هزاران رأس آهواز دشت‌های زنجان و قزوین مانند دشت سهرین به ممناطقی مانند سیاه پرده واقع در منطقه حفاظت شده كویر و دشت‌های مجاور آن مهاجرت می‌كردند.
آهوها در هنگام فرار مسیر مشخصی را در نظر می‌گیرند و حتی با دیدن انسان و یا اتومبیل در جلوی خود حاضر به تغییر مسیر نیستند. شكارچیان از این خصوصیت آهوها استفاده نموده زاویه حركت و سرعت اسب (به تازگی اتومبیل و موتور سیكلت) خود را طوری تنظیم می‌كردند كه در مسیر عبور آهوها قرار بگیرند (به این عمل دماغ گرفتن آهو می‌گویند.) یكی دیگر از روش‌های سنتی شكار آهو، آهو گردانی است. در این روش تعدادی شكارچی با در نظر گرفتن جهت وزش باد در مسیر احتمالی عبور آهوها استتار می‌نمایند سپس یك شخص با تجربه كه «آهو گردان» نامیده می‌شود از پشت به آهوها نزدیك می‌شود و طوری آنها را هدایت می‌كند كه از مسیری كه شكارچیان كمین كرده‌اند عبور نمایند.
غذا: از علوفه و بوته‌ها تغذیه می‌كند. در مناطقی كه از امنیت كافی برخوردار باشد گاهی اوقات به خصوص در فصل پاییز و زمستان كه علوفه سبز كمیاب است به مزارع ینظیر گندم یونجه چغندر و صیفی جات دستبرد می‌زند. در منطقه حفاظت شده كالمند یزدگاهی آهوها به درختان جوان پسته خساراتی وارد می‌سازد. در منطقه حفاظت شده بیدوئیه كرمان نیز آهوها اغلب در مزارع گندم مشاهده می‌شوند.
تولیدمثل: در مناطقگرمسیر اوایل پاییز و در مناطق سردسیر در اواخر پاییز جفت‌گیری می‌كند. در این فصل بین نرها جدال‌های سختی در می‌گیرد. نرهای قوی معمولاً چند ماده را در اختیار می‌گیرند و با همگی آنها جفت‌گیری می‌كنند. مدت آبستنی حدود ۱۷۰ روز است یك تا دو بچه می‌زاید در چند روز اول بچه‌ها را بین بوته‌ها مخفی می‌كند ولی در موقع چرا زیاد از آنها فاصله نمی‌گیرد. چنانچه دشمن به بچه‌ها نزدیك شود مادر با حركات مختلف سعی در جلب نظر و كشاندن دشمن به سمت خود می‌كند. بچه‌ها تا حدود پنج ماهگی شیر می‌خوردند. پس از یك و نیم سالگی بالغ می‌شوند. طول عمر حدود ۱۲ سال است.
وضعیت فعلی: دشمن طبیعی مهم آن یوز گرگ و كارال است. ت اواخر دهه ۱۳۵۰ تعداد زیادی آهو در اغلب دشت‌های كشور مشاهده می‌شد (برای مثال در سال ۱۳۵۶ متجاوز از ۱۰ هزار رأس آهو در منطقه موته‌ی اصفهان ۷ هزار رأس اطراف دامغان و ۵ هزار رأس اطراف سمنان وجود داشت ). به علت شكار بی‌رویه ای كه اغلب وسیله موترسیكلت و اتومبیل در روز و شب صورت می‌گیرد (نگارنده در طول زندگی خود در منطقی مانند دشت نگار كرمان دشت اخلمد قوچان موته اصفهان و سیاه پرده تهران به شكارچی نماهایی برخورد نموده كه با استفاده از اتومبیل و نورافكن در طول یك شب متجاوز از ۳۰ رأس آهو را شكار كرده بودند) و تبدیل زیستگاه‌ها به باغات و اراضی كشاورزی نسل آن تقریباً در تمام مناطقی كه تحت حفاظت نیستند نابود شده است. در حال حاضر بیشترین جمعیت در پارك ملی بمو در فارس پارك ملی گلستان و مناطق حفاظت شده بیدوئیه در كرمان كالمند در یزد شیر احمد در خراسان رضوی جزیره خارك در بوشهر و سهرین در زنجان وجود دارد. در سال ۱۳۶۳ تعداد ۳۰ رأس آهو توسط نگارنده و با همكاری محیط بانان فارس از جزیره خاك زنده گیری و در جزیره‌ی كیش رها شدند. طبق آماربرداری انجام شده در سال ۱۳۷۳ تعداد آنها به ۲۵۰ رأس بالغ گردیده بود ولی از آن به بعد به علت محدود شدن زیستگاه جمعیت آنها رو به كاهش گذاشته است.
